Ο αμίαντος αποτελεί μια σοβαρή απειλή για την ανθρώπινη υγεία και τις τελευταίες δεκαετίες έχει απασχολήσει έντονα την ιατρική κοινότητα σχεδόν σε όλες τις χώρες του κόσμου.

1.Τι είναι ο αμίαντος;

Ο αμίαντος (asbestos) είναι πυριτικό υλικό ινώδες, γνωστό από την αρχαιότητα για την εξαιρετική αντοχή του στη φωτιά. Ο αμίαντος υπήρξε ένα θερμομονωτική ικανότητα καταπληκτικές ιδιότητες (αντοχή- τετραπλάσια του χάλυβα, ελαστικότητα, αντίσταση στα οξέα και αλκάλεα, αντοχή στις υψηλές θερμοκρασίας 100-1700οC, αντίσταση στον ηλεκτρισμό και μεγάλη θερμομονωτική ικανότητα) που δύσκολα ανευρίσκονται συγκεντρωμένες σε οποιοδήποτε άλλο υλικό.

Ο αμίαντος απαντάται στη φύση στα ορυκτά σερπεντίνη και αμφίβολο. Ο πιο κοινός τύπος είναι ο χρυσότιλος (3MgO2SiO2.2H2O). Το ορυκτό αυτό υπάρχει σε αφθονία στα 3/4 περίπου του στερεού φλοιού της γης και συναντάται και στην Κύπρο.

2. Χρήση του αμιάντου

Υπάρχουν πάνω από 3.000 χρήσεις και εφαρμογές του αμιάντου. Ο αμίαντος χρησιμοποιείται π.χ. σε προϊόντα αμιαντοτσιμέντου, μονωτικά υλικά, συσκευές αντιτριβής, εξοπλισμό πυροπροστασίας κλπ.

Μέχρι πρόσφατα το 90% περίπου του αμιάντου χρησιμοποιείτο για την παραγωγή προϊόντων αμιαντοτσιμέντου, όπως σωλήνων, πλακών στεγάσεων, επίπεδων πλακών για χωρίσματα τοίχων, αεραγωγών κλπ.

3. Έκθεση σε αμίαντο
Οι εργαζόμενοι μπορεί να εκτεθούν σε αμίαντο όταν:
(α) εργάζονται στην εξόρυξη αμιαντούχων υλικών
(β) εργάζονται στην κατασκευή προϊόντων που περιέχουν αμίαντο
(γ) χρησιμοποιούν / επεμβαίνουν πάνω σε αμιαντούχα προϊόντα
(δ) ευρίσκονται σε χώρους όπου υπάρχει ακατάλληλα αποθηκευμένος αμίαντος ή υλικά που περιέχουν αμίαντο
(ε) αφαιρούν ή εναποθέτουν αμιαντούχα προϊόντα

Έρευνες έχουν δείξει ότι τα προϊόντα που περιέχουν αμίαντο του οποίου οι ίνες είναι ενωμένες ή δεσμευμένες «locked in» μαζί με κάποιο άλλο συνήθως αδρανές προϊόν, όπως το αμιαντοτσιμέντο, οι ρητίνες και τα προϊόντα επενδύσεων οροφών υψηλής πυκνότητας, δεν ελευθερώνουν αναπνεύσιμες ίνες επικίνδυνου μήκους ή διαμέτρου σε σημαντικές ποσότητες, ώστε να αποτελούν κίνδυνο για την υγεία.

4. Νόσοι που προκαλούνται από αμίαντο

Η άμεση και πρώτη επαφή με τον αμίαντο δεν προκαλεί εμφανή σημεία ασθένειας. Ο αμίαντος γίνεται επικίνδυνος για την υγεία όταν εισπνέονται ψηλές συγκεντρώσεις ινών για μεγάλο χρονικό διάστημα. Τα πρόσωπα, τα οποία εργάζονται καθημερινά με τον αμίαντο και εκτίθενται σ’ αυτόν συνεχώς, μπορούν να υποστούν σοβαρές βλάβες στην υγεία τους.

Έχει διαπιστωθεί ότι χρειάζονται από 10 έως 40 χρόνια για να εκδηλώσει κάποιος την ασθένεια μετά από την έκθεσή του στον αμίαντο. Φαίνεται ότι είναι σπάνιο κάποιος να εκδηλώσει μια τέτοια ασθένεια μετά από ένα επεισόδιο έκθεσής του σε ψηλές ποσότητες ινών αμιάντου ή από έκθεσή του για μικρό χρονικό διάστημα σε μικρές ποσότητες. Εν τούτοις, επειδή η εκδήλωση των ασθενειών είναι άμεσα συνδεδεμένη και με την ευαισθησία του κάθε προσώπου, η έκθεση σε αμίαντο πρέπει πάντοτε να αποφεύγεται ή, στις περιπτώσεις που αυτή δε μπορεί να αποφευχθεί, πρέπει να μειώνεται στο ελάχιστο δυνατό επίπεδο και οπωσδήποτε κάτω από τα όρια που θέτει η νομοθεσία.

5. Κυριότερες ασθένειες που προκαλεί ο αμίαντος :

Αμιάντωση: Η αμιάντωση είναι η πνευνοκονίωση που προκαλούν στους πνεύμονες οι ίνες του αμιάντου. Είναι μια πολύ σοβαρή, εκφυλιστική και προοδευτική ασθένεια των πνευμόνων, που τους καταστρέφει σταδιακά. Προκαλείται από τη μακροχρόνια έκθεση στον αμίαντο και έχει σαν αποτέλεσμα μόνιμες αναπηρίες και ανεπάρκειες της αναπνευστικής λειτουργίας, για τις οποίες χρειάζεται εξειδικευμένη ιατρική αντιμετώπιση.

Καρκίνος του πνεύμονα: Ο αμίαντος είναι μια από τις κυριότερες αιτίες που προκαλούν καρκίνο του πνεύμονα στους μη καπνιστές. Στους καπνιστές οι οποίοι εκτίθενται και στον αμίαντο, η συχνότητα του καρκίνου του πνεύμονα αυξάνεται πολλαπλασιαστικά.

Μεσοθηλίωμα: Το μεσοθηλίωμα είναι ένα σπάνιο είδος καρκίνου, το οποίο εμφανίζεται στους ιστούς της μεμβράνης που καλύπτει όλο το εσωτερικό του θώρακα και της κοιλιακής κοιλότητας και δε σχετίζεται με το κάπνισμα. Είναι ένας σπάνιος και πολύ επικίνδυνος επιθετικός καρκίνος, με φτωχά θεραπευτικά αποτελέσματα όσον αφορά την ίαση. Η έκθεση στον αμίαντο είναι αιτία του μεσοθηλιώματος.

6. Διαδικασίες και μέτρα προστασίας

Οι περί Ασφάλειας και Υγείας στην Εργασία (Προστασία από τον Αμίαντο) Κανονισμοί του 2006 και 2015   (Κ.Δ.Π. 316/2006 και Κ.Δ.Π. 46/2015) εφαρμόζονται σ’ όλους τους χώρους εργασίας όπου γίνεται χρήση αμιάντου και καθορίζουν τις διαδικασίες και τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν για την προστασία των εργαζομένων από τον αμίαντο.

Η Νομοθεσία αυτή περιέχει όλες τις διατάξεις της Οδηγίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης 83/477/ΕΟΚ που τροποποιήθηκε από τις Οδηγίες 91/382/ΕΟΚ, 2003/18/ΕΚ και της σχετικής με τον αμίαντο Σύμβασης με αριθμό 162 της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας.

Στις περιπτώσεις που οι εργασίες με αμίαντο, περιλαμβάνουν εργασίες κατεδάφισης ή απομάκρυνσης αμιάντου ή/και υλικών που περιέχουν αμίαντο από κτίρια, κατασκευές, συσκευές ή εγκαταστάσεις, όπως εργασίες αφαίρεσης ή/και αντικατάστασης φύλλων αμιάντου, εφαρμόζονται παράλληλα και οι περί Ασφάλειας και Υγείας στην Εργασία (Ελάχιστες Προδιαγραφές για Προσωρινά ή Κινητά Εργοτάξια) Κανονισμοί του 2015 (Κ.Δ.Π. 410/2015), οι οποίοι καθορίζουν ειδικές διαδικασίες και μέτρα για την αντιμετώπιση των κινδύνων, σε εργοτάξια.

Το φυσικό ή νομικό πρόσωπο το οποίο πρόκειται να αναλάβει την μεταφορά αμιαντούχων υλικών, πρέπει να κατέχει την Άδεια Διαχείρισης Αποβλήτων (Συλλογή και Μεταφορά) ή το Πιστοποιητικό Καταχώρησης στο Αρχείο Διαχείριστών Αποβλήτων για αμιαντούχα απόβλητα, τα οποία εκδίδονται από το Τμήμα Περιβάλλοντος. Η άδεια ή το πιστοποιητικό πρέπει να είναι έγκυρα και εν ισχύ. Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα του Τμήματος Περιβάλλοντος.

Όπως αναλύεται πιο κάτω, η περί Ασφάλειας και Υγείας στην Εργασία νομοθεσία προβλέπει μεταξύ άλλων την έκδοση ειδικής Άδειας για Εργασίες Μόνωσης ή Επάλειψης Αμιάντου, τη γραπτή Ειδοποίηση του Αρχιεπιθεωρητή και την ετοιμασία Σχεδίου Εργασίας (μέθοδος εργασίας) και Σχεδίου Ασφάλειας και Υγείας (όπου απαιτείται).

7. Άδεια

Οποιοσδήποτε αναλαμβάνει ή/και εκτελεί οποιαδήποτε εργασία σχετική με μόνωση ή επάλειψη αμιάντου πρέπει να κατέχει ειδική Άδεια.